انتخاب اسم

کمتر پیش می آید که با دیدن یک فرد پرسشی درباره نام او نشود. شنیدن بعضی نام ها دیگران را می خنداند، متعجب می کند یا به تامل وامی دارد.

نام ها می توانند صاحبانشان را سربلند کنند یا برعکس موجب خجالت و سرافکندگی شان شوند، اما نباید فراموش کرد وجه مشترک همه نام های نیک و بد، والدین و بزرگ ترهایی هستند که آنها را روی فرزندان تازه متولد شده شان می گذارند.

سال های گذشته تغییرات زیادی در نامگذاری فرزندان ایرانیان رخ داده است؛ این روزها بسیاری از والدین ترجیح شان این است که اسم بچه شان را یک نام خاص بگذارند؛ برای همین سازمان ثبت احوال پر شده از نام هایی که شبیه هیچ نام دیگری نیست.

هر پدر و مادری دوست دارد فرزندش نامی نیک داشته باشد و شاید به همین دلیل است که بسیاری از والدین در انتخاب نام نیکو حساسیت زیادی به خرج می دهند و روزها و ماه ها برای انتخاب نام مناسب وقت صرف می کنند.

برخی والدین بر کم تکرار بودن نام هم تاکید دارند و ترجیح می دهند نامی انتخاب کنند که فراوانی کمتری داشته باشد؛ همین امر باعث شده که شاهد اسامی عجیب و غریبی باشیم که گاهی به گوش می رسد.

در پایگاه اطلاعات جمعیتی کشور ۴۲۰ هزار عنوان نام وجود دارد که ۲۲۰ هزار عنوان دخترانه و ۲۰۰ هزار عنوان پسرانه است. تنوع نام های دخترانه که برگرفته از ۲۰ الگوی توصیفی، دینی مذهبی، ملی باستانی، قومی، منطقه ای، ترکیبی، نام گل ها، طبیعت، حیوانات زیبا، پرندگان، کوه ها و رودها و نام موجودات خیالی و تاریخی است؛ بیشتر از نام های پسرانه است، این در حالی است که تعداد ۱۴ الگو برای نامگذاری پسر ها وجود دارد.

اول از همه والدین باید توجه کنند اسمی انتخاب کنند که از روی آن بشود جنسیت کودک را شناخت، نه این که اسمش را بگویند و بعد افراد بپرسند دختر است یا پسر! مسلما این نام در شکل گیری هویت جنسی کودک موثر است.

نامی که برای کودک برمی گزینند می تواند شخصیت فردی و اجتماعی وی را تحت تاثیر قرار دهد چراکه نخستین آهنگ آشنا برای کودک نام اوست و اثر بسزایی در شکل گیری اندیشه و آینده کودک دارد.

اسم بچه را چه کسی انتخاب کند

شیوه و راه و رسم نامگذاری از گذشته تا کنون بارها تغییر کرده است؛ از نوشتن نام های مختلف و میان قرآن گذاشتن و انتخاب یکی از آنها تا قرعه کشی معمولی و انتخاب یکی از نام های نامزد شده یا انتخاب نام و اعلام آن از سوی بزرگ ترها… .

در گذشته به طور معمول این مراسم از سوی بزرگان فامیل و پدربزرگ ها و مادربزرگ های کودک برگزار می شد و تصمیم نهایی را درباره نام کودک آنها می گرفتند، اما حالا کمتر پدر و مادری هستند که حتی قبل از تصمیم قطعی برای بچه دار شدن چند نام دختر و پسر برای بچه به دنیا نیامده شان انتخاب نکرده باشند.

امروزه بیشتر پدر و مادرها معتقدند که پدر و مادرشان یک بار برای انتخاب نام آنها تصمیم گرفته اند و حالا نوبت خودشان است که اسم بچه شان را انتخاب کنند. اما در کل این مساله برای بیشتر پدربزرگ ها و مادربزرگ ها حل شده است.

بیشتر آنها نظر خود را می گویند و شاید خیلی هم دلشان بخواهد با نامی که دوست دارند نوه شان را صدا بزنند، اما این روزها کمتر پدربزرگ و مادربزرگی است که انتظار داشته باشد نام انتخابی او را بپسندند.

البته هنوز هم در شهرهای کوچک و روستا ها کسانی هستند که واگذاری انتخاب نام کودک شان به بزرگ ترها را احترام به آنها می دانند و هرچند تا آخر عمر نامی که خودشان برای فرزندشان انتخاب کنند در دلشان می ماند، اما معتقدند باید به نظر و عقیده بزرگ ترها احترام گذاشت و افتخار نامگذاری برای کودک را به آنها سپرد.

اختلاف هایی که به دلیل نامگذاری پیش می آید

مادربزرگ هنوز هم دلخور است، دیگر حتی اشتیاق زیادی برای دیدن نوه اش ندارد و معتقد است با رد کردن نام پیشنهادی او که نام شوهر مرحومش بوده، به او بی احترامی کرده اند، عمه ها هم هیچ کدام با اسم بچه موافق نبودند و به طرفداری از مادرشان اصلا او رابه نام صدا نمی زنند.

این سرنوشت کودکانی است که آنقدر مراسم نامگذاری شان پیچیده و پرمساله می شود که برعکس کاربردش که باید شادی و زندگی به همراه آورد بیشتر باعث دلخوری و دوری و گاهی باعث قهر و قطع رابطه فامیلی می شود.

این مشکل ممکن است بین پدر و مادر هم پیش بیاید، البته بیشتر اوقات والدین به توافق می رسند؛ اما گاهی هم برعکس است و اینجاست که آنها اسم گذاری برای فرزندانشان را بین هم تقسیم می کنند.

مثلا با به دنیا آمدن هر فرزند یکی از والدین اسم فرزند را انتخاب کند؛ این طوری بحث بین والدین صورت نمی گیرد، اما امان از وقتی که قرار باشد فرزندی که در راه است اولین و آخرین فرزند باشد. اینجاست که مساله انتخاب اسم مشکل ساز خواهد شد؛ زیرا این مساله مربوط به اختلاف سلیقه والدین در انتخاب اسم برای تنها فرزندشان است.

البته این روزها کمی این مساله تعدیل شده، اما هنوز می توان آن را بین خانواده ها و فامیل ها مشاهده کرد، گاهی برای پیش نیامدن این دلخوری ها پدر و مادر مجبور می شوند دل همه را به دست بیاورند و نتیجه اش دواسمه و سه اسمه شدن کودک می شود.

من دو اسمه هستم

تازه از وقتی وارد مدرسه شده، متوجه شده که اسم ثبت شده در شناسنامه اش با اسمی که خود را با آن شناخته فرق می کند؛ اسمی که هرچند اسم واقعی اش است، اما برای او غریبه و ناآشناست.

پدر نامی را که خود می پسندد در شناسنامه اش ثبت کرده و مادر با نامی که خود دوست داشته او را صدا زده و از آنجا که ارتباط بچه ها با مادران وسیع تر و بیشتر از ارتباط با پدرانشان است، مادر موفق شده و همه حتی پدر بعد از مدتی او را با نام دلخواه مادر صدا زده اند.

این سرنوشت نامگذاری کودکانی است که پدر و مادر یا در بعضی موارد بقیه خانواده و فامیل مثل مادربزرگ و پدربزرگ یا حتی عمه، عمو، خاله و دایی بر سر حرفشان برای تعیین نام کودک باقی می مانند و هیچ کدام از حق داشته و نداشته شان کوتاه نمی آیند تا در آینده کودک دارای دو نام یا در موارد نادری سه نام باشد.

در مواردی حتی کودکانی هستند که در خانواده مادری با یک نام خوانده می شوند و در خانواده پدری با نام دیگر که این نوع نامگذاری ها برای کودک بسیار دشوارتر از دو اسمه بودن در شرایطی است که محدود به شناسنامه و خانه باشد. در بعضی خانواده ها هم در شناسنامه کودک یک اسم مذهبی ثبت می کنند، اما با نام دیگری او را صدا می زنند.

سیما راغبیان، مدرس دانشگاه و کارشناس کودک و نوجوان در این باره می گوید: دو اسمه بودن فرد جز ایجاد تضاد برای او هیچ ثمری ندارد و به طور معمول نام شناسنامه ای این افراد برای آنها بیگانه است حال آن که در مدرسه و دانشگاه که فقط با اسم شناسنامه ای سر و کار دارند بسیار دچار مشکل می شوند.

اسم های اسلامی

هرچند طی سال های اخیر خیلی از پدر و مادر ها به دنبال نام های خاص، تک و گاه عجیب و غریب برای فرزندانشان هستند، اما آمارهای هر ساله سازمان ثبت احوال نشان می دهد همیشه فراوانی چند اسم اول آمار منتشر شده متعلق به اسامی اسلامی است.

طی ده سال اخیر اولین اسم پسرها با رقابت بین ابوالفضل و امیرحسین و امیرعلی در تغییر بوده، اما نام فاطمه هر ساله پرطرفدارترین و دارای بیشترین تعداد نامگذاری برای دختر ها بوده است.

و همین طور بر اساس آمار ۹۲ سال گذشته بیشترین انتخاب نام ایرانیان برای فرزندان اسامی ائمه اطهار(ع) است که فراوانی ده نام اول ثبت شده در پایگاه اطلاعات جمعیتی سازمان ثبت احوال، نام های پسران به ترتیب عبارت است از محمد، علی، حسین، مهدی، حسن، رضا، محمدرضا، علیرضا، احمد و عباس و برای دختران به ترتیب فاطمه، زهرا، مریم، معصومه، زینب، سکینه، رقیه، خدیجه، لیلا و سمیه.

اما اسم های ائمه معصومین(ع) مانند اسم حسین، امیرحسین و محمد حسین علاوه بر طول سال، در دو ماه محرم و صفر نیز بیشترین فراوانی را دارند. این مساله درباره برخی نام ها نیز صدق می کند. به عنوان نمونه زمان انقلاب و رحلت امام خمینی(ره) اسم روح الله بالاترین میزان فراوانی را در میان اسم های پسر داشت.

بعضی افراد برای انتخاب اسم فرزند خود از اسامی دینی استفاده می کنند و دلیل این انتخاب را متبرک بودن این اسامی می دانند و یقین دارند که این اسامی شخصیت فرزندانشان را تحت تاثیر قرار می دهد و حتی گاهی اوقات اسم بعضی از افراد در شناسنامه نام مذهبی است در حالی که به اسم دیگری خوانده می شوند؛ در هر صورت این دسته از افراد اعتقادات خاصی نسبت به این اسامی دارند.

در کل این مساله نشان می دهد هنوز مردم به اسامی مذهبی و اسلامی بیشتر علاقه و اعتقاد دارند تا اسامی دیگر.

تاثیر فیلم ها و سریال ها بر نامگذاری

تعدادی از نام ها اقبال موقت دارند. از این زاویه رسانه ملی نیز نقش مهمی در فرهنگ مهندسی نام و نامگذاری دارد. مثلا، در سریال ستایش نام شخصیت ستایش و در سریال پنج کیلومتر تا بهشت اسم آیدا به واسطه شخصیت خوبی که در فیلم داشت مورد پسند مردم قرار گرفت و در مقطعی بیشترین اسامی فرزندان دختر از بین این اسم ها بود؛ بعد از سریال مختار، اسم کیان برای پسرها و بعد از سریال میوه ممنوعه، اسم هستی برای دخترها بسیار متداول شد، آمارهای ثبت احوال نشان می دهد، سال ۸۷ بیش از ۱۵ هزار نفر و سال ۸۸ بیش از ۱۳ هزار نفر نام دختران خود را هستی گذاشته اند.

این اسامی و بسیاری نام های دیگر متاثر از فیلم ها و سریال ها که تغییر آماری قابل ملاحظه ای در چند اسم اول ثبت شده در سازمان ثبت احوال به وجود آورده است نشان دهنده تاثیر بعضی فیلم ها و سریال های محبوب مردم بر نامگذاری کودکانشان است.

حالا وقتی همه این بچه ها با اسم هایی شبیه هم که بیشترشان متعلق به دوره ای خاص هستند وارد مدرسه می شوند چه اتفاقی می افتد؟ چند ستایش و هستی و آیدا و… در یک کلاس!

این مساله نشان دهنده تاثیرپذیری زیاد مردم از رسانه ملی است، این که آنها تا این حد به این رسانه دقت و توجه می کنند و حاضرند اصلی ترین و اولین تصمیم در مورد زندگی کودکانشان را از این رسانه اتخاذ کنند، بار مسئولیت این رسانه را سنگین تر می کند.

مادربزرگم نمی تواند مرا صدا بزند

حسرت یک بار درست صدا زدن اسم نوه اش به دلش مانده، انستیاژ هم دوست دارد مادربزرگش او را با نام درست و واقعی اش صدا بزند نه هر بار با یک تلفظ و یک آهنگ، اما هر چه خودش هم برای مادربزرگ نامش را تکرار می کند و سعی می کند نام خود را به او یاد دهد تلفظ مادربزگ خوب نمی شود!

نامی که در حال حاضر برای نوزاد نورسیده خانواده جذاب و شیرین می آید شاید تا چند سال دیگر برای زن یا مردی که می خواهد وارد جامعه شود مایه کسرشان باشد. شنو، چیمن، آنوشکا، صابرنیا و آمیتیس نام هایی هستند که پدران و مادران امروز بر فرزندان خود می گذارند.

پدیده اسم های خاص و بی همتا تا آنجا پیش رفته که برای تکرار بعضی از نام ها باید حداقل لیسانس داشته باشید! بماند که با همین مدرک هم اگر تا سه هفته فکر کنید نمی توانید معنی آن اسم ها را حدس بزنید.

گاهی دائم صدا زدن بچه با آن اسم سخت و با تلفظ تخصصی برای پدر و مادر او هم مشکل است، اما این والدین با پشتکار قوی این سختی را به جان می خرند تا کودکشان اولین کسی باشد که صاحب این اسم هرچند عجیب و سخت است.

حالا سوال اینجاست که واقعا تک و خاص بودن بعضی اسم ها به غلط تلفظ کردن اسم کودک از سوی مادربزرگ و پدربزرگ و در بیشتر موارد همکلاسی های مهدکودک و مدرسه کودک می ارزد یا نه!

اسم هایی پرطرفدار دیروز و امروز

برخلاف دهه های قبل که بیشتر مردم برای نامگذاری نوزادان به دنبال نام های متداول بودند، در سال های اخیر به دنبال نام هایی متمایز هستند.

نام ها تحت تاثیر مد هستند. کمتر نامی را می توان یافت که در طول نسل ها محبوبیت خود را حفظ کرده باشد. شاید نام هایی که الان عجیب به نظر می رسند چند سال پیش برای پدران و مادرانی که اقدام به نامگذاری آنها روی فرزندانشان می کردند عجیب و خنده دار نبود.

در گذشته بعضی والدین با توجه به اهمیت یک شیء، یک صفت یا صنعت در دوره ای خاص اقدام به گذاشتن نام آن روی فرزندان خود می کردند؛ چه بسا در بیشتر موارد حتی معنی درست آن را نمی دانستند؛ این شرایط همچنان باقی است، بسیاری از خانواده ها برای این که نامی متفاوت و منحصربه فرد بر فرزند خود بگذارند از نام های عجیب و غریب استفاده می کنند و اصرار دارند که آن اسم در شناسنامه فرزندشان ثبت شود، ولی شاید چند سال دیگر همین اسم متفاوت موجب سرافکندگی فرزندشان در آینده شود.

برخی از والدین پس از تولد فرزندان خود برای آنها نام های ترکیبی ناموزن یا خارجی بدون معنا و مفهوم ایرانی انتخاب می کنند، حال آن که نامگذاری بدون در نظر گرفتن معنا و مفهوم یا لحاظ کردن معیارهای ملی و اسلامی در واقع اقدامی ضدفرهنگی است، اما سازمان ثبت احوال به منظور حفظ ریشه های فرهنگی کشور با این اقدام آنها مخالفت کرده و انتخاب نام را مشروط به تائید و صدور مجوزدر کمیته چهار نفره این سازمان می کند؛ این کمیته چهار نفره تائید اسامی متشکل از دو استاد دانشگاه دارای دکتری ادبیات فارسی و ادبیات عرب و مدیرکل ثبت احوال استان و معاون سجلی این سازمان است و اسامی غیرمتعارف باید برای تائید در این کمیته مورد بررسی قرار گرفته و به تائید نهایی برسد.

هر ماه حدود ۳۰ تا ۴۰ پرونده انتخاب نام برای طرح در این کمیته مطرح می شود و به طور معمول در ۷۰ درصد موارد، انتخاب اسم به تائید کمیته می رسد و در۳۰ درصد نیز نام هایی از سوی کمیته به والدین پیشنهاد می شود.

اگر در دهه ۷۰ آرش ها و کورش ها و امیرحسین ها زیاد بودند و در دهه ۸۰ پارساها و ایلیاها، در این سال ها نوبت به هیراد و رشان رسیده است. ظهور این جریان در سال های اخیر موجب شده که مردم در نامگذاری به دنبال واژه های جدید باشند، واژه هایی که قبلا خیلی مورد استفاده قرار نمی گرفته و به دلایلی بخشی از والدین علاقه دارند که از این اسامی برای فرزندانشان استفاده کنند.

جالب است بدانید ده نام فراوانی که در استان تهران در شش ماهه گذشته انتخاب شده، شامل: امیرعلی، محمدطاها، امیرحسین، علی، ابوالفضل، امیرعباس، امیرمحمد، محمدمهدی، محمدحسین، پارسا، برای پسران و فاطمه، زهرا، نازنین زهرا، ریحانه، النا، رها، هستی، سارینا، باران و ستایش برای دختران بوده است.

اسم هایی که افراد از داشتن آنها خجالت می کشند

ویلا، سماور، شناور، چرت، نخواسته، حقیر، نوشابه و اسکناس، بخشی از نام هایی عجیب و غریبی هستند که در سال های اخیر با درخواست صاحبان آنها اقدام به تعویض نام در شناسنامه شده است.

اکنون در سازمان ثبت احوال ۳۷۳۷ نام پسرانه و ۳۸۱۲ نام دخترانه قابل تغییر وجود دارد که هر شخصی نامش در آن باشد بلافاصله به اسم مناسب، قابل تغییر است. البته ممکن است اسمی در این فهرست ها نباشد، اما از دید ثبت احوال قابل تغییر باشد که در این باره فرد باید دنبال مجوزهای لازم باشد.

مساله فقط خجالت کشیدن افراد از اسم های عجیب و غریب شان نیست، والدین برای نامگذاری کودک تا آنجا باید دقت داشته باشند که کودک در سنین متفاوت نه از معنی اسمش و نه از آهنگ آن، خجالت نکشد یا اسم های بدون معنایی که تهی و بدون پشتوانه فرهنگی است برایش انتخاب نکنند که در بزرگسالی به طور دایم مجبور به توضیح درباره اسمش شود.

موقع انتخاب اسم به این مساله دقت کنید که نام انتخابی در حالت عامیانه و کوتاه شده چه صورتی به خود می گیرد. گاهی اوقات یک اسم متناسب زیبا با کمی تغییر تبدیل به یک اسم نامتناسب با معنای بد می شود.

دسته ای از افراد هستند که برای زنده نگاه داشتن یاد و خاطره عزیزانشان برای نامگذاری فرزندانشان از اسامی آنها استفاده می کنند؛ هر چند که شاید بعضی از آن اسامی در زمان حال دیگر هیچ طرفداری نداشته باشد.

زنده نگه داشتن نام اعضای متوفی فامیل باری است که بر دوش کودک نهاده می شود. نام انتخاب شده برای نوزاد توقعات والدین را نمایان می سازد. آنها می خواهند و می کوشند همه صفات نیکوی فرد فقید خانواده در فرزندشان متجلی شود.

باید توجه داشته باشیم که قرار نیست آدم ها ادامه دهنده راه و مشی یکدیگر باشند. اگر نام کودک نماد قدرت، بی باکی یا قهرمانی باشد و او فاقد چنین خصایصی، ممکن است در طول سال های کودکی همواره در معرض سرکوفت خانواده یا دیگران قرار بگیرد.

از طرف دیگر اسم هایی که چیزی یا کسی را یادآوری می کند ممکن است در بزرگسالی یا حتی از دوران مدرسه رفتن برای افراد مشکل آفرین باشد، مثل نام رستم که هر چند یکی از نام های فاخر شاهنامه و برخوردار از پشتوانه فرهنگی و اسطوره پهلوانی و قدرت است؛ اگر روی یک پسر بچه نحیف و لاغر گذاشته شود، ممکن است باعث شود توسط همسالان دیگر به سخره گرفته شود و همین طور بعضی نام های دیگر مثل زیبا، ماهرو و… .

اگرچه نتایج یک پژوهش صورت گرفته در حوزه نام ها نارضایتی بیشتر انسان ها از اسم شان را نشان می دهد، اما بیشتر شرکت کنندگان در نظرسنجی اعلام کرده اند با وجود نارضایتی از اسم، اگر حق تغییر نام شان را داشته باشند، ترجیح خواهند داد از این حق استفاده نکنند.

آنهایی هم که تمایل به تغییر اسم داشته اند، کسانی بوده اند که به دلیل نوع نام شان متحمل فشار شده اند. بچه ها در برابر تفاوت ها، دقیق و بی ملاحظه هستند.

همچنین آنها در مقاطعی معین نسبت به اسامی مردانه و زنانه مرزبندی های خلل ناپذیری در ذهن دارند؛ از همین رو وقتی کودکی از یک جنس معین را می بینند که در نظر آنها نام جنس مخالف را بر خود دارد، دست به استهزای وی می زنند.

داشتن نام های خارجی نیز ممکن است باعث خندیدن و مسخره شدن از طرف دیگران شود، هرچند چند سالی است استفاده از اسم هایی مانند رابرت، الیزابت و جورج ممنوع است و اگر کسی هم این اسم ها را داشته باشد بلافاصله بعد از تقاضا به اسامی ایرانی اسلامی تغییر می کند و همین طور بعضی نام ها که بسیار مورد علاقه افراد بوده، اما شاید خیلی ها هنوز نمی دانند معنی خیلی جالبی ندارد مثل نام شیما که به معنی زن خال دار است و جزو اسامی قابل تغییر بوده و دیگر با گذاشتن آن موافقت نمی شود.

سازمان ثبت احوال این حق را برای افرادی که نام نامناسب دارند قائل شده که بتوانند در اسرع وقت نامشان را تغییر دهند؛ اگر اسم شان جزو فهرست اسم هایی باشد که در ثبت احوال قابل تغییر قید شده راه ساده تری پیش رو دارند، با مراجعه به سازمان ثبت احوال می توانند نام خود را تغییر دهند، اما اگر نامشان در این فهرست نباشد راه دشوارتری پیش رو دارند.


1 دیدگاه

  1. فرامرز

    سلام مطالبتون مفید بود .یک نکته در مورد اسم شیما اگه میشه مقاله را اصلاح کنید . با تشکر.
    در شعر شعرا هم به خال روی لب یار اشاره های زیادی شده .هر خالی خال نیست منظور اون خاله، نشانه سیاه کوچک هست .
    شیما
    شیما از چهار بخش اصلی تشکیل شده. ۱-ش: شجاع ۲-ی: یاور ۳-م :محترم ۳-آ:آریایی
    شکل نوشتاری شیما به ژاپنی: 志摩 است
    نام مستعار(نام خودمانی) شیما که غالباً در مصر استفاده می شود، “شوشو”است.
    شیما(ریشه عربی) در فارسی به معنی دختر پشت لب یا روی چانه خال دارد است. خال در زبان ادبیات فارسی به معنای نشان و استعاره از زیبایی است و زمانی که به فرد نسبت داده شود نشانه دار معنی می شود، یعنی زن زیبا و نشانه دار. شیما اسم دختر حلیمه ٔ سعدیه و خواهر رضاعی محمد پیامبر می باشد و تلفظ عربی آن sheima است.
    – زنی که پشت لب یا روی چانه اش خال دارد، زن زیبا، زن زیبای عرب
    بنا بر آنچه در لغت نامه ی دهخدا آمده است، شیما در زبان های مختلف، معانی متفاوتی به شرح زیر دارد: در کردی به معنای دخترانه در عربی به معنای زن خالدار(نشان دار) در ژاپنی به معنی جزیره(زمینی که با آب یا چیزهای دیگر احاطه شده است) – نام برخی از مکان ها در ژاپن(نظیر شهرهای هیروشیما و فوکوشیما) در یونان باستان به معنی مادر روح خورشید در آمریکایی نامی غیر رایج به معنی مادر

نظر خود را بیان کنید