پاک کردن خاطرات بد از ذهن با شوک تراپی

اگر فیلم “آفتاب ابدی ذهن بدون لکه” را دیده باشید، می دانید که در مورد چه چیزی صحبت می کنیم. در این فیلم عاشق و معشوقی ناراضی تحت یک درمانِ مغزیِ آزمایشی قرار می‌گیرند تا همۀ خاطرات خود را از یکدیگر پاک کنند.

البته هنوز هم چنین امکانی برای زوجین وجود ندارد، اما محققان گزارش داده‌اند که یک مداخلۀ درمانیِ هدفدار می‌تواند در کاهش‌دادن خاطرات بد مشخص در بیمارنی که افسرده هستند نقش داشته باشد. کریم نادر، یک عصب‌شناس در دانشگاه مک‌گیلِ کانادا، که البته در این تحقیق نقشی نداشته، اظهار کرده که این “یک تحقیق بسیار هوشمندانه است.”

این تکنیک، که الکتروشوک (ECT) نامیده می شود، بوسیلۀ گذراندن جریانی از درون مغز بواسطه پدهای الکترودی که روی جمجمه کار گذاشته می‌شوند، باعث ایجاد تشنج‌هایی می‌شود. با وجود اینکه نظراتی منفی در مورد این روش وجود دارد، ECT یک درمان کارساز و البته آخرین راه‌برای افسردگی جدی است، و امروزه همراه با بیهوشی و سست‌کننده عضلات استفاده می‌شود.

مارجین کروس، یک عصب‌شناس در دانشگاه نیجمگان در هلند، و همکاران او متوجه شده‌اند که با استفاده از جریان‌های زمان‌بندی شدۀ ECT، آنها می توانند خاطرات بیماران از یک واقعه ناگوار را مورد هدف قرار داده و در آنها اختلال ایجاد کنند.

مساله زمان در میان است

این روش بر پایه یک نظریۀ به نام بازسازی خاطره بنا شده است، که می‌گوید هر بار که به خاطرات دسترسی پیدا می کنیم آنها از “مخزن ذهن” بیرون آورده شده و در طی زمان دوباره در مدارهای ذهن “باز نوشته” می‌شوند. نتایج مطالعه روی حیوانات و مدارکی محدود در مورد انسانها این را نشان می‌دهد که در طی دورۀ بازسازی، خاطرات در مقابل تغییر یا حتی محوسازی بی‌دفاع هستند.

کروس و تیم او این ایده را روی 42 بیمار که به دلیل افسردگی جدی ECT به آنها تجویز شده بود آزمایش کردند. در جلسۀ اولیه، این محققان دو سری عکسِ داستانی را به بیماران نشان دادند: یکی حادثۀ‌رانندگی را نشان می‌داد و دیگری حملۀ فیزیکی.

این تیم بعدا با نشان دادن بخشی از تصاویر، بیماران را برانگیختند که تنها یکی از این داستانها را به یاد آورند. بلافاصله بعد از آن، یعنی در آن بازۀ زمانی که خاطرۀ بازفعال‌شده آسیب‌پذیر تلقی می شود، بیماران تحت درمان الکتروشوکی قرار گرفتند.

یک روز بعد، وقتی که یک تست حافظۀ چند گزینه‌ای در اختیار آنها قرار گرفت، بیماران در به یاد آوردن جزئیات آن داستانی که بازفعال شده بود، به طرز قابل توجهی بدتر بودند و سوال‌های مربوط به آن را تقریبا شانسی پاسخ می‌دادند. با اینحال، خاطرۀ آنها از داستان دیگر، بدون هیچ صدمه‌ای باقی مانده بود. اما وقتی که محققان این تست حافظه را 90 دقیقه بعد از درمان انجام دادند، هیچ تفاوتی در توانایی بیماران در بیاد آوردن هر داستان دیده نمی‌شد. این نشان می دهد که درمان مذکور باعث از دست دادنِ آنی حافظه نمی‌شود، بلکه فرآیند بازسازی را که زمان می‌برد مسدود می‌کند.

دانیلا شیلر، یک عصب‌شناس در بیمارستان مانت سینای در نیویورک، که در این زمینه مطالعاتی داشته است، اظهار داشت “این مدرکی قوی و قانع‌کننده را به ما ارائه می‌دهد تا نشان دهیم خاطرات در ذهن انسان بازسازی می‌شوند، و اینکه یک فرصت برای ما وجود دارد که خاطرات بد را درمان کنیم.”

از پیش فکر کردن

شیلر می‌گوید که می‌بایست تحقیقات بیشتری انجام دهند تا مشخص شود تاثیرات ECT چه مدت باقی می‌ماند و اینکه آیا این تکنیک بروی خاطرات قدیمی‌تر و پیچیده‌تر که از تجربیات واقعی زندگی می‌آیند هم اینچنین تاثیری می‌گذارد یا نه.

کروس اضافه می‌کند که ECT ممکن است بهترین گزینه برای اکثر بیماران نباشد، اما این نتایج می‌تواند باعث دستیابی به راه‌هایی کمتر تهاجمی برای ایجاد اختلال در بازسازی خاطرۀ موردنظر شود. او می‌گوید که در نهایت، این ایده می‌تواند برای خاطراتی که منجر به اختلالات روانی بعد از حادثه، اعتیاد و وسواسی بودن مورد استفاده قرار گیرد.