مشهور است که امروز در خانهٔ هر ایرانی یک دیوان حافظ یافت میشود. ایرانیان طبق رسوم قدیمی خود در روزهای عید ملی یا مذهبی نظیر نوروز بر سر سفره هفت سین، یا شب یلدا، با کتاب حافظ فال میگیرند. برای این کار، یک نفر از بزرگان خانواده یا کسی که بتواند شعر را به خوبی بخواند یا کسی که دیگران معتقدند به اصطلاح خوب فال میگیرد ابتدا نیت میکند، یعنی در دل آرزویی میکند. سپس به طور تصادفی صفحهای را از کتاب حافظ میگشاید و با صدای بلند شروع به خواندن میکند. کسانی که ایمان مذهبی داشته باشند هنگام فال گرفتن فاتحهای میخوانند و سپس کتاب حافظ را میبوسند، آنگاه با ذکر اورادی آن را میگشایند و فال خود را میخوانند.
برخی حافظ را «لسانالغیب» میگویند یعنی کسی که از غیب سخن میگوید و بر اساس بیتی از شعر حافظ او معتقد است که هیچکس زبان غیب نیست:
ز سر غیب کس آگاه نیست قصه مخوان | کدام محرم دل ره در این حرم دارد |
یکی از صنایع شعری ایهام است بدین معنی که از یک کلمه معانی متفاوتی برداشت میشود. ایهام در اشعار حافظ به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته. همچنین از مهمترین خصوصیات شعر حافظ گستردگی مطالب ذکر شده در یک غزل اوست؛ به گونهای که در یک غزل از موضوعهای فراوانی حرف میزند. از طرفی هر بیت شعر حافظ نیز به طور مستقل قابل تفسیر است. این ویژگیهای شعر حافظ باعث شده که هر کس با هر نیتی که دیوان حافظ را بگشاید و غزلی از آن را بخواند در مورد نیت خود کلمه یا جملهای در آن مییابد و فرد فکر میکند که حافظ نیت او را خوانده و به وی جواب دادهاست. غافل از اینکه این ویژگی شعر حافظ است و در بقیه غزلیات او نیز کلمات یا جملاتی همخوان با نیت صاحب فال وجود دارد.
حافظ زمانی که درمانده میشود به فال روی میآورد:
از غم هجر مکن ناله و فریاد که دوش | زدهام فالی و فریاد رسی میآید |
فال و فال گیری به معنای تلاش در پیشگویی آینده با استفاده از روش های غیر طبیعی است. فال را نباید با طالع بینی اشتباه گرفت. طالع بینی نوعی پیشگویی است که از اختیار فرد خارج است و در سرنوشت وب نوشته شده است؛ یعنی فرد اختیاری در آن ندارد، همچنین پیشگویی در طالع بینی بر اساس وضعیت ستارگان در زمان تولد فرد میباشد. از جمله این ها می توان به طالع بینی چینی یا طالع بینی هندی اشاره کرد. اما در فال، نتیجه با توجه انتخاب فرد بدست میآید و برخلاف طالع بینی به تاریخ تولد بستگی ندارد (مانند فال روزانه یا فال حافظ). بنابراین نباید واژه فال را با طالع بینی اشتباه گرفت پس واژههایی مانند فال چینی، فال مصری، فال شخصی اشتباه میباشد.
همانطور که طالع بینها به ستارهها رجوع میکنند تا پیشگویی کنند، فالگیران نیز روش ها و راههای خاص خود را برای پیشگویی برای آینده افراد دارند.
برای مثال فالگیر در فال قهوه، پیشگویی دربارهٔ آینده فرد را با توجه به شکل ایجاد شده در فنجانی که از آن قهوه نوشیده شده است استخراج میکند.
با اختراع و پیدایش ماشین چاپ، کارتهای بازی بسیار ارزان در دسترس همگان قرار گرفت و از آن زمان فال با کارت نزد فالگیرها محبوبیت بسیاری یافت. فالگیر با توجه به این که چه کارتهایی باز شدهاند، چگونه و درچه محیطی قرار دارند؛ پس از بررسی کارت های تاروت، سرنوشت او را از روی کارت ها میخواند.