علت استرس بی دلیل چیست؟
استرس و اضطراب دو حالت روحی هستند که بسیاری از افراد با آن ها روبه‌رو می شوند. در واقع استرس به وضعیتی اطلاق می شود که در آن فشارها و نگرانی ها بر فرد اعمال می گردد. استرس ممکن است مفید باشد چون به فرد انگیزه می دهد تا با مشکلات روبه‌رو شود. اما استرس مداوم و زیاد می تواند به مشکلات جسمی و روحی منجر گردد.
اضطراب حالتی است که بیش از حد نگرانی در مورد آینده یا اتفاقاتی ناگوار را تجربه می کنیم. اضطراب ممکن است به عنوان یک واکنش طبیعی در برخی مواقع زندگی مفهوم داشته باشد، اما اگر شدت آن زیاد باشد و به طور مداوم ادانه پیدا کند، می تواند مشکلات جدی برای فرد ایجاد کند.
برای مدیریت استرس و اضطراب، می توانید از راهکارهایی مانند تمرینات تنفسی، مدیتیشن، ورزش منظم، مطالعه در مورد مشکلات خود و در صورت لزوم مشاوره حرفه ای در زمینه طرحواره نقص و شرم استفاده کنید. از مهم ترین نکات این است که به خودتان اجازه دهید که در مورد استرس و اضطراب خود آگاهی پیدا کنید و به تدریج راه های مدیریت آن ها را یاد بگیرید.
بررسی علت استرس بی دلیل
استرس بی دلیل یا همان “استرس ناشی از علل نامشخص” ممکن است به عنوان یک تجربه ناگهانی و ناشی از مواردی که به ظاهر بدون علت قابل توجیهی رخ می دهد، توصیف شود. علل این نوع استرس ممکن است متنوع باشند و شامل موارد زیر باشند:
1- عوامل زیستی
تغییرات در شیمی بدن می توانند استرس بی دلیل ایجاد کنند. برخی افراد حساسیت به تغییرات هورمونی دارند و این تغییرات می توانند به طور غیرمنتظره استرس ایجاد کنند. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییرات هورمونی: تغییرات در سطوح هورمون ها می توانند به عنوان یک عامل زیستی موثر در ایجاد استرس بی دلیل عمل کنند. به عنوان مثال، تغییرات در هورمون های تیروئید می توانند تأثیری بر روی حالت روحی فرد داشته باشند و به استرس منجر شوند.
- عوامل فیزیولوژیک: مشکلات فیزیکی مانند درد یا ناراحتی جسمی ممکن است به تنهایی یا به همراه تغییرات هورمونی به استرس بی دلیل منجر شوند.
- بیماری های روانی: برخی اختلالات روانی مانند اختلال اضطرابی عمده (GAD) یا اختلال وسواسی-اجباری (OCD) می‌توانند باعث تجربه استرس ناگهانی شوند.
- تغذیه: تغذیه نامناسب و مصرف مواد محرکه می توانند بر سیستم عصبی تأثیر بگذارند و به استرس ناگهانی منجر شوند.
- عوامل ژنتیکی: برخی افراد ممکن است به طور ژنتیکی به تمایل به تجربه استرس یا اختلالات اضطرابی دست پیدا کرده باشند.
- تغییرات در شرایط زیستی: تغییرات محیطی مانند تغییرات جوی، تغییر زمانی (ساعت های کاری نامناسب)، یا تغییر مکانی (مهاجرت یا تغییر محل زندگی) ممکن است به تنهایی یا به همراه عوامل دیگر به استرس بی دلیل منجر شوند.
- تغییرات در آب و هوا: تحولات در آب و هوا مانند سقوط فشار هوا یا تغییرات دمایی می توانند بر روی حالت روحی فرد تأثیر بگذارند و استرس را افزایش دهند.
- سموم و مواد مخدر: مصرف مواد مخدر یا تعدادی از سموم می توانند به تغییرات شیمیایی در مغز و به تبدیل به عوامل تحریک کننده و استرس زا منجر شوند.
2- عوامل روانی
فشارهای روحی و روانی ناشی از اشکال مختلف ممکن است به طور ناگهانی استرس را بیش از حد افزایش دهند. مثلاً افکار مختلف، نگرانی ها یا حوادث روانی می توانند به عنوان عوامل موثر باشند. از جمله عوامل روانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اضطراب و نگرانی مداوم: افرادی که به طور مداوم درگیر افکار نگرانی آور هستند و ترس ها و نگرانی های زیادی دارند، ممکن است به راحتی به استرس بی دلیل دچار شوند.
- فشارهای روزمره و کاری: فشارهای مرتبط با کار، تحصیل، مسئولیت های خانوادگی و انتظارات اجتماعی می توانند به عنوان عوامل روانی مهمی در ایجاد استرس بی دلیل عمل کنند.
- حوادث گذشته: تجربیات ناراحت کننده و حوادث ناگوار گذشته می توانند به شکل خاصی در ذهن فرد جا بیفتند و به تشدید استرس بی دلیل منجر شوند.
- اختلالات روانی: افرادی که با اختلالات روانی مانند افسردگی، اختلالات اضطرابی، یا اختلال وسواسی-اجباری (OCD) دست و پنجه نرم می کنند، ممکن است به استرس بی دلیل به عنوان علائم اضافی در طی اختلال خود برخورد کنند.
- ترس از تجربه مجدد: افرادی که تجربه های استرس زا را تا حدی شدید داشته اند، ممکن است به ترس از تجربه مجدد استرس بی دلیل دچار شوند، که به نوبه خود منجر به تجربه آن می شود.
- شوک های عاطفی: ازدواج، طلاق، از دست دادن فردی عزیز، یا تغییرات مهم در روابط عاطفی می توانند به عنوان عوامل روانی در ایجاد استرس بی دلیل عمل کنند.
- عدم مهارت های مدیریت استرس: اگر فرد نداند چگونه با استرس های روزمره و روانی مواجهه کند و آن ها را مدیریت کند، این می تواند به تجربه استرس بی دلیل منجر شود.
- بروز ندادن احساسات: افرادی که توانایی ابراز احساسات نامطلوب خود را نداشته یا به ندرت از این احساسات با دیگران صحبت کنند، ممکن است این احساسات را درون خود نگه دارند و به تجربه استرس بی دلیل دچار شوند.
3- عوامل محیطی
تغییرات ناگهانی در محیط می توانند به استرس ناگهانی منجر شوند. مثلاً یک حادثه ناگهانی یا موقعیت ناشناخته در محیط کار یا زندگی روزمره. به طور کل می توان در این باره موارد زیر را مثال زد:
- تغییرات در محیط کاری: تغییرات ناگهانی در محیط کاری مانند اعلام یک تغییرات بزرگ در سازمان یا محیط کاری، تغییر مدیریت، یا تغییرات در تیم کاری می توانند به استرس بی دلیل منجر شوند.
- فشارهای اجتماعی: فشارهای اجتماعی مثل انتظارات اجتماعی برای ازدواج، تعیین مسئولیت های خانوادگی و فشارهای مرتبط با روابط اجتماعی می توانند به عنوان عوامل محیطی در ایجاد استرس بی دلیل باشند.
- مشکلات مالی: مشکلات مالی و نگرانی های مالی مثل از دست دادن شغل، تغییر در وضعیت مالی، یا بدهی‌های مالی ناگهانی می توانند به استرس ناگهانی منجر شوند.
- تغییرات در محل زندگی: تغییر مکان زندگی، اسباب کشی، یا تغییرات در محیط زندگی می توانند به عنوان عوامل محیطی در ایجاد استرس بی دلیل عمل کنند.
- تغییرات در شرایط آب و هوایی: تغییرات در شرایط آب و هوایی مثل تغییرات در فصل ها، باران و طوفان ها، یا گرمای شدید می توانند به عنوان عوامل محیطی مهمی در ایجاد استرس بی دلیل باشند.
4- عوامل ژنتیکی
برخی افراد ممکن است به طور ژنتیکی به اختلالات اضطرابی یا استرسی تمایل داشته باشند و در مواقع مختلف استرس بی دلیل را تجربه کنند. ژنتیک تنها یکی از عوامل موثر در تجربه استرس ناگهانی است و تأثیر دیگر عوامل مانند محیط، رفتارها و تجارب زندگی نیز بسیار مهم هستند. افراد با ژنتیک مشابه ممکن است تجربه های مختلفی از استرس داشته باشند. در صورتی که افراد با عوامل ژنتیکی خاصی که به تجربه استرس بی دلیل منجر می شود آشنا باشند، می توانند با مشاوره و مدیریت استرس مناسب به بهبود حالت روحی و رفتاری خود بپردازند.
5- نوسانات شیمیایی مغز
شیمی مغز نقش مهمی در تنظیم حالت های اضطرابی و استرسی ایفا می کند. نوسانات در ترکیب نوروترانسمیترها (مواد شیمیایی مغزی) می تواند به تغییرات ناگهانی در استرس منجر شود. نوسانات شیمیایی مغز اشاره به تغییرات در سطوح مواد شیمیایی مغزی یا نوروترانسمیترها دارد.
نوروترانسمیترها مواد شیمیایی هستند که توسط نورون ها (سلول های عصبی) در مغز تولید می شوند و برای انتقال اطلاعات و اشارات از یک نورون به نورون دیگر استفاده می شوند. زمانی که نوسانات شیمیایی در مغز رخ می دهند، سطوح مواد شیمیایی مغزی می توانند افزایش یا کاهش یابند و این تغییرات می توانند به تغییر در حالت ذهنی و رفتار فرد منجر شوند. به عنوان مثال:
- سروتونین: افزایش سطح سروتونین می تواند حالت ذهنی روشن تر و شاداب تری را به همراه داشته باشد، در حالی که کاهش سطح سروتونین ممکن است باعث حالت های افسردگی یا استرس بی دلیل شود.
- دوپامین: دوپامین یک ماده مغزی است که مرتبط با حالت های شادی و لذت است. افزایش دوپامین می تواند به حالت های خوشحالی و لذت بخش منجر شود.
- نوراپی‌نفرین و آدرنالین: این مواد مغزی معمولاً با استرس و واکنش ها مرتبط هستند. افزایش سطوح آن ها ممکن است به هیجان و افزایش ضربان قلب منجر شود.
- گاما-آمینوبوتیریک اسید (GABA): GABA یک نوروترانسمیتر مهم است که نقش مهاری در مغز دارد. افزایش سطح GABA معمولاً با آرامش و کاهش استرس مرتبط است. در نتیجه وقتی کاهش یابد، فرد دچار استرس بی دلیل می شود.
تغییرات در نوسانات شیمیایی مغز ممکن است به وسیله عوامل مختلفی نظیر استفاده از داروها، تغذیه، تغییرات در وضعیت عاطفی، تغییرات هورمونی و تمرینات فیزیکی ایجاد شوند. این تغییرات می توانند تأثیرات گوناگونی روی حالت ذهنی و رفتار فرد داشته باشند.
اگر استرس بی دلیل به طور مداوم یا به شدت افزایش یابد و تأثیر منفی بر زندگی شما داشته باشد، مهم است که با یک متخصص مشورت کنید. آن ها می توانند به شما در تشخیص علل و ارائه راهکار های مدیریت استرس کمک کنند. درمان استرس بی دلیل می‌تواند با کمک مشاوره روانشناختی و مدیریت استرس انجام شود.
این درمان ها می توانند به شکل ترکیبی یا مستقل اجرا شوند و بسته به شدت و مدت زمان استرس، ممکن است از روش های متفاوتی استفاده شود. برای مثال می توان به مشاوره روانشناختی، تکنیک های مدیریت استرس، دارو ها، تغییر روش زندگی (life style) اشاره کرد.