اختلال یادگیری یکی از چالشهای رایج در دوران کودکی است که میتواند اثرات گستردهای بر زندگی تحصیلی و اجتماعی کودکان بگذارد. این اختلالها مجموعهای از مشکلات در پردازش اطلاعات هستند که تواناییهای تحصیلی و عملکرد روزمره کودک را تحت تاثیر قرار میدهند. شناخت علائم و نشانههای اختلال یادگیری از اهمیت ویژهای برخوردار است؛ زیرا تشخیص زودهنگام و درمان اختلال یادگیری میتواند به کودک کمک کند تا به صورت موثرتری با این مشکلات مقابله کرده و در مسیر تحصیلی خود پیشرفت داشته باشد.
اختلال یادگیری چیست؟
اختلال یا ناتوانی یادگیری یک اصطلاح مادر برای طیف وسیعی از مشکلات یادگیری است. این اختلال یک نوع مشکل در پردازش اطلاعات بوده که فرد را از یادگیری و استفاده از مهارت بازمیدارد. ناتوانی یادگیری با هوش و انگیزه در ارتباط نیست و کودکان مبتلا به این اختلال در اصطلاح خنگ یا تنبل نیستند.
به زبان ساده، کودکان مبتلا به این اختلال دارای درک متفاوتی از مفاهیم هستند که میتواند باعث ایجاد مشکلاتی در یادگیری آنها شود. درمان اختلال یادگیری در کودکان اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا این افراد در حل مسائل با مشکل مواجه هستند یا در اصطلاح به سختی عمل میکنند.
علائم و نشانههای اختلال یادگیری در کودکان
برخی از کودکان در بسیاری از مواقع ممکن است در خواندن، نوشتن، انجام تکالیف یا سایر وظایفی که مرتبط با یادگیری هستند، مشکل داشته باشند، اما این به معنای ابتلای آنها به اختلال یادگیری نیست. کودکانی که به این اختلال مبتلا شدهاند، اغلب چندین نشانه را همزمان باهم تجربه میکنند که در طی زمان از بین نمیروند.
به طور کلی، تشخیص اختلال یادگیری بسیار دشوار است؛ چراکه این اختلال در کودکان به شکلهای مختلفی ظهور مییابد. با این حال، با شناخت علائم و نشانههای هشداردهنده رایج میتوان درمان اختلال یادگیری را تسریع بخشید و به کودک کمک کرد.
مشکلات نارساناخوانی
نارساناخوانی یکی از علائم اختلال یادگیری است که بر مهارتهایی همچون خواندن، املای دقیق و روان کلمات اثر میگذارد. این نشانه در واجشناختی، پردازش کلامی و حافظه کلامی کودک مشکل ایجاد میکند و منجر به محدودیتهایی تواناییهای فکری کودک میشود.
افرادی که در خواندن و نوشتن دچار مشکل میشوند، در حفظ و به خاطر سپردن اطلاعاتی که از این طریق نیز یاد میگیرند، مشکل دارند. کودکان مبتلا به اختلال یادگیری اغلب از نوشتن فراری هستند، درک صحبت دیگران برایشان دشوار است و به راحتی نمیتوانند احساسات خود را بیان کنند.
مشکلات در تمرکز و توجه
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری اغلب با کمبود توجه و تمرکز روبهرو هستند. این علائم شامل حواسپرتی در هنگام نوشتن و خواندن، گم کردن وسایل، بیقراری، ضعیف عمل کردن در انجام تکالیف مدرسه، عدم توانایی در دنبال کردن دستورالعملهای خاص، تحریکپذیری و پرخاشگری کودک میشوند.
برای تسریع روند تشخیص و درمان اختلال یادگیری، توصیه میشود کودکی که به راحتی دچار حواسپرتی و کمبود توجه است را به یک متخصص ارجاع دهید.
مشکلات حرکتی (دیس پراکسی)
مشکلات حرکتی و ناهماهنگی بین این مهارتها میتواند علائمی از بروز اختلال یادگیری باشد. این مهارتها شامل مهارتهای ظریف مانند بریدن یا مهارتهای درشت چون پریدن و دویدن هستند. در صورتی که فعالیتهای حرکتی در کودک دچار مشکل شوند و اختلال در تواناییهای جسمی و هماهنگیهای چشمی و دستی به وجود آید، بهتر است با مراجعه به یک متخصص، درمان اختلال یادگیری کودک را آغاز کنید.
مشکلات زبانی (دیس فازی)
مشکلات و ناتوانیهای زبانی شامل ارتباطات و درک تولید گفتار هستند. از نشانههای اختلال یادگیری میتوان به مشکل در مهارتهای زبانی و کلامی اشاره کرد . همچنین، درک و تفسیر مفاهیم و کلمات بیان شده در کودکان مبتلا به اختلال یادگیری بسیار مشکل خواهد بود.
این کودکان همچنین از توانایی بازگویی کلمات و روان صحبت کردن برخوردار نیستند. مشکلات زبانی و حرکتی در کودک با کاردرمانی اختلال یادگیری بهبود مییابند.
مشکلات ریاضی
گاهی اختلال یادگیری به شکل مشکلات ریاضی ظهور مییابد. این کودکان معمولاً در سایر دروس عملکرد خوبی دارند، اما در درک مفاهیم حساب و ریاضی دچار مشکل میشوند. کودکان مبتلا به اختلال یادگیری اغلب مشکلاتی مانند حل مسائل کلامی ریاضی، تغییر مبلغ در معاملات نقدی، بینظمی در نوشتن مسائل ریاضی و… را نشان میدهند.
عوامل موثر بر بروز اختلال یادگیری
عوامل مختلفی وجود دارند که میتوانند منجر به بروز اختلال یادگیری در کودکان شوند. این عوامل بر مغز تاثیر میگذارند و کودک را با مشکلات مختلفی مواجه میکنند. برخی از این عوامل به شرح زیر هستند.
- ژنتیک و سابقه خانوادگی
- مشکلات دوران نوزادی و بارداری مادر
- محدودیت رشد رحمی جنین
- وزن بسیار کم در هنگام تولد و ایجاد مشکلات مغزی
- قرار گرفتن در معرض الکل و مواد قبل از تولد
- زایمان زودرس
روشهای تشخیص اختلال یادگیری
برای درمان اختلال یادگیری در کودکان بهتر است با روشهای تشخیص آن آشنا شوید تا بهتر و سریعتر به نتیجه برسید. به طور کلی، برای تشخیص اختلال یادگیری در کودک ۳ فاکتور اساسی را مورد بررسی قرار میدهند.
- توجه به توانمدیهای ذهنی کودک
- توجه به رفتارهای اجتماعی یا تطبیقی کودک
- توجه به یک اختلالاتی در دوران کودکی
باید توجه داشته باشید که تنها دانستن اختلال کافی نیست و با بروز علائم به تنهایی نمیتوان اختلال یادگیری را تشخیص داد. تشخیص اصلی باید توسط متخصص و روانشناس انجام گیرد.
این افراد با بررسی علائم، تاریخچه رشدی، آموزشی و نمرات آزمون فرد و مشاهدات مختلف به تشخیص بالینی دست مییابند. تمامی این عوامل در زمان تشخیص به خوبی مورد بررسی قرار میگیرند و سپس نظر نهایی بر این اساس بیان میشود.
روشهای درمان و مدیریت اختلال یادگیری
درمان اختلال یادگیری تاثیر مستقیمی بر کیفیت و زندگی کودکان دارد. شما با کمک یک روانشناس میتوانید با استفاده از روشهای مختلفی در این فرآیند مداخله کنید و اثرات آن را کاهش دهید. برخی از روشهای درمانی به شرح زیر هستند.
- درمان با نوروفیدبک: یکی از بهترین روشها برای درمان اختلال یادگیری، درمان با نوروفیدبک است. این درمانهای بدون دارو با تجهیزات مختلفی امواج مغز را تغییر میدهند و آنها را تنظیم میکنند. این درمان با هیچ عوارضی همراه نیست و پس از قرار دادن یک دستگاه روی سر کودک، فعالیت امواج مغز تحت تاثیر قرار میگیرد و کنترل میشود. جلسات درمان با نوروفیبدک بین ۳۰ تا ۴۰ جلسه ادامه خواهند داشت.
- درمان با کار درمانی: یکی از بهترین روشهای درمان، کمک گرفتن از یک معلم و کاردرمانی ویژه با کودک است. بسیاری از معلمها برای کاردرمانی اوتیسم و درمان اختلال یادگیری، آموزشهای لازم را پشت سر گذاشتهاند و بسیار کمککننده هستند. در کاردرمانی در ابتدا کاردرمانگر مهارتهای مختلف کودک را مورد بررسی قرار میدهد. سپس، با تغییر در برخی از فعالیتهای مدرسه و منزل، منجر به افزایش مشارکت فرد در فعالیتهای گروهی، افزایش هوشیاری و تمرکز و همچنین بهبود مهارتهای خواندن و نوشتن وی میشود.
- بازی درمانی: استفاده از بازیهای آموزشی از جمله بازیهای آنلاین، کتابهای صوتی، جستجوی کلمات، خواندن با صدای بلند، یافتن حرف گم شده، خواندن شعرهای داستانی و کلمات قافیهدار و… میتوانند مهارتهای خواندن و نوشتن را بهبود دهند و درمان اختلال یادگیری تسریع بخشند.
کلام آخر
اختلال یادگیری میتواند به شکلهای مختلفی در کودکان بروز یابد و شناسایی و تشخیص آنها نیازمند دقت و آگاهی است. آگاهی از علائم و نشانههای اختلال یادگیری، منجر به انجام به موقع اقدامات لازم و تسریع درمان اختلال یادگیری میشود و به کودک کمک میکند تا از تواناییهای خود بهره ببرد. تلاشهای مداوم در این زمینه میتوانند منجر به جامعهای آگاهتر و حامیتر برای کودکان مبتلا به اختلال یادگیری شوند.