مصطفی چمران

قطعه: ۲۴ ردیف: ۷۱ شماره: ۲۵ آرامگاه شهیدی است که روزهای زیادی از تاریخ ایران به نامش گره خورده و به او مدیون است. 16 آذر روز دانشجو ، 26 مرداد روز آزاد سازی پاوه ، سالگرد تاسیس انجمن اسلامی از جمله روزهایی است که تاریخ معاصر ایران به آزادگی شهید مصطفی چمران شهادت می دهد.

مصطفی چمران متولد خیابان پانزده خرداد تهران در سال 1310 و فرزند حسن چمران ساوجی بود. او به ترتیب در مدرسه انتصاريه، دبیرستان دارالفنون و البرز، دانشكده فني دانشگاه تهران، دانشگاه تگزاس ای اند ام آمریکا و دانشگاه بركلي آمریکا به تحصیل پرداخت تا درنهایت موفق به اخذ دكتراي الكترونيك و فيزيك پلاسما گرديد. او اولین ایرانی است که در این رشته به تحصیل پرداخت.

چمران که با بورس دانشگاه تهران برای ادامه‌ی تحصیل به آمریکا رفته بود، همراه با چند تن از دوستان خود برای اولین بار انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا را پایه ریزی کرد و به دلیل فعالیت های دانشجویی ضد ر‍ژیم پهلوی از سوی حکومت بورسیه تحصیلی اش قطع شد. گفته می شود او از سن 15 سالگی در درس تفسیر قرآن مرحوم آیت‏‌الله طالقانی، در مسجد هدایت، و درس فلسفه و منطق استاد شهید مرتضی مطهری شرکت می کرده  و در روز 16 آذر سال 1332، در دانشگاه تهران یکی از دانشجویان معترض به حضور نیکسون در دانشگاه بود است.

او همچنین عضو حزب نهضت آزادی ایران نیز بود. چمران به واسطه ی رابطه دانشجو و استادی با مهدی بازرگان به “نهضت مقاومت ملي ايران” پیوسته بود و در آمریکا هم با دوستانش پایه گذار شاخه خارج از ایران حزب” نهضت آزادی ایران”  که در سال ۱۳۴۰ با تایید و حمایت محمد مصدق توسط مهدی بازرگان، یدالله سحابی و سید محمود طالقانی تشکیل شد، بود. چمران در تمام این سال ها تلاش داشت تا با تکیه بر هویت ایرانی-اسلامی با استبداد مبارزه کند. او همین راه را در خارج از ایران هم ادامه داد و چندین تجمع علیه رژیم پهلوی درآمریکا و مقر سازمان ملل برپا کرد.

از همین رو بود که پس اتمام تحصیلات و استخدام در شرکت بل آمریکا، با مرخصی دو ساله ای از آمریکا خارج شد و زمان جمال عبدالناصر به مصر سفر کرد و به یکی از منتقدان او در رابطه تفرقه مسلمین با جریان ناسینالیسم عربی تبدیل شد. عبدالناصر به چمران و همفکرانش اجازه داد که انتقادات و نظراتشان را بیان کنند و از حضور آنان به عنوان مشاور بهره مند شد.

ادامه مبارزات، چمران را از مصر رهسپار لبنان می کند. در واقع پس از سفر رهبر شیعیان لبنان امام موسی صدر، در سال ۱۳۵۰، مهدی بازرگان چمران را به او معرفی می کند. موسی صدر به دنبال مهندسی جهت اداره‌ی یک مدرسه صنعتی در شهر صور لبنان می گشت.

چمران علاوه بر مدیریت این مدرسه در کنار موسی صدر، به فعالیت‌های فرهنگی و چریکی و تربیت چریک ها می‌پردازد؛ چرا که او در راستای هدف تأسیس پایگاه چریکی مستقل برای تعلیم مبارزان ایرانی در لبنان نیز بوده است و با کمک موسی صدر سازمان امل را به عنوان شاخه نظامی، «حرکةالمحرومین» را پایه‌گذاری می کند. او یکی از شخصیت های تاثیر گذار در مبارزه با فالانژها به حساب می آید .

با پیروزی انقلاب اسلامی چمران به میهن باز می گردد و به آموزش نیروهای انقلاب می پردازد و اولین گروه پاسداران را تعلیم می دهد.   او به عنوان معاون نخست وزیر، به خدمت انقلاب درآمده و در واقعه ی کردستان شجاعت و توانایی خود در مهار بحران های نظامی را به منثه ظهور می گذارد.

پاوه شهر مرزی ایران و عراق در معرض تجاوز منافقین قرار داشت، اکثر پاسداران توسط دشمنان انقلاب به شهادت رسیده بودند و نیروهای باقی مانده توان جنگیدن نداشتند. شهر در حصر دشمنان بود که پیامی از سوی فرمانده ی کل قوا، امام خمینی(ره) خطاب به  نیروهای ارتشی و مردم جهت ختم قائله پاوه صادر شد.

در قسمتی از این فرمان آمده است: من به عنوان ریاست کل قوا به رئیس ستاد ارتش دستور می‌دهم که فوراً با تجهیز کامل عازم منطقه شوند؛ و به تمام پادگانهای ارتش و ژاندارمری دستور می‌دهم که بی‌انتظارِ دستور دیگر و بدون فوت وقت- با تمام تجهیزات به سوی پاوه حرکت کنند؛ و به دولت دستور می‌دهم وسایل حرکت پاسداران را فوراً فراهم کنند.

چمران به همراه شهید تیمسار فلاحی فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در  تاریخ ۲۵ مرداد پس از این فرمان وارد پاوه شد و بعد از چند روز درگیری سخت این شهر را از سقوط نجات داد. ابراهیم حاتمی کیا درباره‌ی این حادثه فیلمی به نام”چ” به راهنمایی مهدی چمران، برادر شهید چمران ساخته است.

پس از پاوه، چمران به تهران احضار شد و توسط رهبر انقلاب به عنوان وزیر دفاع دولت موقت انتخاب شد در ادامه نیز او به عنوان نماینده ی مردم تهران در اولین مجلس شورای اسلامی حضور پیدا کرد و با شروع جنگ تحمیلی به همراه آیت آلله خامنه ای ستاد جنگ های نا منظم را راه‌اندازی کرد. در دوران جنگ بارها باعث پیروزی عملیات های سختی چون عملیات سوسنگرد در سال 1359 شد و در نهایت در تاریخ ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ بر اثر اصابت ترکش خمپاره ۶۰ دشمن از ناحیه پشت سر زخمی شد و پیش از رسیدن آمبولانس به اهواز به شهادت رسید.

چمران در تهران به دنیا آمد، در آمریکا تحصیل کرد، در مصر آموزش چریکی دید، در لبنان به فعالیت های چریکی پرداخت و در نهایت در وطنش هنگام خدمت به ایران اسلامی در شهر  دهلاویه دعوت حق را لبیک گفت.